Dziękujemy Panu Wojciechowi Baturze - kustoszowi muzeum - za wyczerpujące informacje
i udostępnienie materiałów dotyczących historii Kanału Augustowskiego.
Adres biura:
ul. Hoża 7
16-300 Augustów
tel. 087-643 27 54
mail: muzeum.apk@home.pl.
Na muzeum składają się:
Dział Etnograficzny, ul. Hoża 7
dane kontaktowe jak wyżej
oraz Dział Historii Kanału Augustowskiego, 16-300 Augustów, ul. 29 Listopada 5a, tel. 087-6432360,
czynny w okresie stałych dyżurów: 15 maja -15 września, w pozostałym okresie kontakt wyłącznie przez biuro.
Dział Historii Kanału Augustowskiego mieści się w dworku Prądzyńskiego, którego nazwa powstała od nazwiska konstruktora i realizatora projektu budowy sławnej drogi wodnej. Budowę kanału wg projektu generała Ignacego Prądzyńskiego,
rozpoczęto w 1824 roku a zakończono w 1839 roku. Kanał połączył Wisłe z Niemnem. Przy budowie wykorzystano częściowo rzeki Nettę i Czarną Hańczę oraz liczne jeziora.
W Muzeum mieści się stała ekspozycja przedstawiająca historię budowy i eksploatacji unikatowej drogi wodnej. Sporo miejsca poświęcono głównemu twórcy kanału, generałowi Ignacemu Prądzyńskiemu.
Kanał augustowski jest fenomenem inżynieryjnym z XIX wieku i główną atrakcją turystyczną regionu. Początek kanału jest na wysokości 111 m.n.p.m. i podnosi się do 129 m.n.p.m. następnie obniża
się stopniowo do 86,5 m.n.p.m. przy ujściu do Niemna. Długość kanału wynosi około 102 km, z czego 80 km na terenie Polski, 3,5 km w strefie granicznej oraz 18,5 km na terenie Białorusi.
Powstało na nim 18 śluz - 14 na terenie Polski, 1 w strefie granicznej i 3 na terytorium Białorusi. Dla większych grup wyświetlane są filmy opowiadające o budowie kanału.
(Kilometraż liczony od rzeki Biebrza do rzeki Niemen.)
Śluza Dębowo
Wybudowana w latach 1826 - 27
Kierownik budowy ppor. inż. Michał Przyrembel.
Położenie śluzy - 0,35 km.
Jednokomorowa - drewniane wrota.
Długość - 43,9 m
Szerokość - 6,25 m
Spadek - 2,00 m
Po zniszczeniach wojennych zrekonstruowana w 1950 r , ostatnie prace zakończono w 2004 roku. Na upuście znajduje się elektrownia wodna.
Śluza Sosnowo
Wybudowana w latach 1835 - 36
Kierownik budowy inż. Wojciech Korczakowski.
Położenie śluzy - 13,2 km
Jednokomorowa - metalowe wrota.
Długość - 47,02 m
Szerokość - 6,01 m
Spadek - 2,7 m
Zniszczona podczas wojny, odbudowana w 1948 roku, zmieniając nieco jej lokalizację. Betonowy upust zastawkowy służy do zrzutu nadmiaru wody, do Netty, z odcinka Sosnowo - Borki.
Śluza Borki
Wybudowana w latach 1835 - 36
Kierownik budowy inż. Wojciech Korczakowski.
Położenie śluzy - 19,2 km
Jednokomorowa - metalowe wrota.
Długość - 47,05 m
Szerokość - 6,20 m
Spadek - 2,89 m
Wyglądem zbliżona do śluzy Sosnowo. Podobnie jak śluza Sosnowo została zbudowana na nowo w 1948 roku.
Śluza Białobrzegi
Wybudowana w latach 1825 - 26
Kierownik budowy inż. Wojciech Korczakowski.
Położenie śluzy - 27,1 km
Jednokomorowa - metalowe wrota.
Długość - 43,8 m
Szerokość - 6,10 m
Spadek - 2,08 m
W latach 1960 - 64 wybudowano ją całkowicie od nowa, zmieniając jej położenie o około 150 m.
Śluza Augustów
Wybudowana w latach 1825 - 26. Kierownik budowy por. inż. Konstanty Jodko.
Położenie śluzy - 32,5 km
Jednokomorowa - metalowe wrota.
Długość - 43,8 m
Szerokość - 6,10 m
Spadek - 2,44 m
Zniszczoną przez armię III Rzeszy w 1944 roku śluzę odbudowano w latach 1947 - 48. Niestety, podczas odbudowy nie zachowano jej pierwotnego wyglądu. Konstrukcja taka sama jak śluzy Sosnowo. Obok śluzy znajduje się dom śluzowego z 1932 roku.
Śluza Przewięź
Wybudowana w latach 1826 - 27. Kierownik budowy por. inż. August Schultz.
Położenie śluzy - 43,5 km
Jednokomorowa - oryginalne drewniane wrota.
Długość - 47,2 m
Szerokość - 6,05 m
Spadek - 0,86 m
Najbardziej obciążona turystycznie, łączy jezioro Białe ze Studzienicznym. Nieopodal znajdował się drewniany domek śluzowego, który uległ destrukcji, a w jego miejsce wybudowano murowany w 1984 roku.
Śluza Swoboda
Wybudowana w latach 1826 - 27. Kierownik budowy kapitan inż. Jan Paweł Lelewel.
Położenie śluzy - 47,4 km
Jednokomorowa - metalowe wrota.
Długość - 45,77 m
Szerokość - 5,95 m
Spadek - 1,70 m
W 1965 roku została przebudowana. Z prawej przepływa wśród zarosili rzeczka, na której zbudowano mało widoczny jaz zastawkowy. Obok znajduje się stylowy domek operatora śluzy.
Śluza Gorczyca
Wybudowana w 1828 roku. Kierownik budowy inż. Jerzy Arnold
Położenie śluzy - 57 km
Jednokomorowa - drewniane wrota.
Długość - 42,7 m
Szerokość - 5,75 m
Spadek - 2,81 m
Gruntowne remonty śluzy były przeprowadzane w latach 1947 - 48 i 1955. Ostatni remont w roku 2003.
Śluza Paniewo
Wybudowana w latach 1826 - 28. Kierownik budowy inż. Michał Horain
Położenie śluzy - 60,9 km
Dwukomorowa - drewniane wrota.
Długość odpowiednio - 44,4 i 43,6 m
Szerokość - 5,85 m
Spadek - 6,29 m
Zniszczona podczas działań wojennych została zrekonstruowana w latach 1974 - 1979. Czas śluzowania - 30 minut.
Śluza Perkuć
Wybudowana w latach 1827 - 28. Kierownik budowy ppor. kwatermistrza generalnego Julian Piędzicki.
Położenie śluzy - 63,0 km
Jednokomorowa - drewniane wrota.
Długość - 43,5 m
Szerokość - 6,02 m
Spadek - 2,91 m
Śluza Mikaszówka
Wybudowana w 1828 roku. Kierownik budowy por. inż. Wojciech Korczakowski.
Położenie śluzy - 69,1 km
Jednokomorowa - drewniane wrota.
Długość - 43,3 m
Szerokość - 6,05 m
Spadek - 2,44 m
Śluza Sosnówek
Wybudowana w 1828 roku. Kierownik budowy por. Konstanty Jodko.
Położenie śluzy - 70,3 km
Jednokomorowa - drewniana wrota.
Długość - 43,9 m
Szerokość - 6,20 m
Spadek - 2,37 m
Jednokomorowa, drewniana, pochodzi z 1828 r. wybudowana przez. Różnica poziomów wody pomiędzy sztucznym kanałem a Czarną Hańczą wynosi 2,98 m. Czas śluzowania 35 minut.
Śluza Tartak
Wybudowana w latach 1837 - 38. Kierownik budowy inż. Jakub Szeffer.
Położenie śluzy - 74,4 km
Jednokomorowa - drewniane wrota.
Długość - 44,4 m
Szerokość - 5,50 m
Spadek - 1,7 m
W obejściu śluzowego, usytuowanym na skarpie, znajduje się murowany dworek z około 1838 r. Jest to jedyny oryginalny budynek, który zachował się do dzisiaj.
Śluza Kudrynki
Wybudowana w latach 1837 - 38 przez oficerów Korpusu Inżynierów por. Bielińskiego i ppor. Horaina.
Położenie śluzy - 77,4 km
Jednokomorowa - drewniane wrota.
Długość - 43,4 m
Szerokość - 5,94 m
Spadek - 2,27 m
Śluza Kurzyniec
Wybudowana w latach 1837 - 38. Kierownik budowy inż. Jakub Szeffer.
Położenie śluzy - 81,7 km
Jednokomorowa - drewniane wrota.
Długość - 44,6 m
Szerokość - 6,00 m
Spadek - 2,98 m
Wzdłuż śluzy przebiega granica z Białorusią.
Śluza Wołkuszek
Wybudowana w latach 1829 przez por. Wojciecha Korczakowskiego.
Położenie śluzy - 85,00 km
Jedna komora.
Długość - 44,00 m
Szerokość - 5,90 m
Spadek - 4,33 m
Śluza Dąbrówka
Wybudowana w latach 1828-1830 przez płk. Jerzego Arnolda.
Po zniszczeniach wojennych zrekonstruowana w 1950r.
Położenie śluzy - 91,5 km
Jedna komora.
Długość - 43,9 m
Szerokość - 6,1 m
Spadek - 3,04 m
Śluza Niemnowo
Śluza Niemnowo wybudowana została w latach 1828-1830 przez Jana Pawła Lelewela brata Joachima Lelewela.
Pierwotnie trzykomorowa śluza Niemnowo jest ostatnią śluzą Kanału Augustowskiego przed jego połączeniem z rzeką Niemen.
Rekonstrukcję śluzy Niemnowo nieczynnej od 1939 roku przeprowadzono w latach 2004 - 2006. Dobudowano wówczas czwartą komorę,
służącą do połączenia Kanału Augustowskiego z Niemnem przy stanach niżówkowych rzeki. Powodem tego stanu rzeczy była zmiana
trasy rzeki i warunków przepływu - likwidacja zakola, erozja denna i obniżenie stanów niskich.
W odległości około 1,5 km powyżej śluzy znajduje się jaz Kurkul, pięcioprzęsłowy, służący do odprowadzenia nadmiaru wody
ze stanowiska Dąbrówka - Niemnowo do cieku naturalnego płynącego od miejscowości Ostasza i wpadającego do rzeki Niemen powyżej
połączenia z Kanałem Augustowskim.
Piętrzenie i odpływ z jazu Kurkul wykorzystano do budowy elektrowni wodnej.
Śluza Niemnowo - miała dwie tablice metalowe, które zaginęły. Położenie śluzy - 101,2 km.
Wymiary komór: Długość - 43,5 m / Szerokość - 5,90 m / Spadek - 9,80 m.
Jest to największa czterokomorowa śluza Kanału Augustowskiego.
Suwalszczyzna, 15.08.2008r. - Jerzy Granowski